Over het lichaam, de geest en de honger naar leven
Met grote passen loop ik richting de houten poort van het Teylers Museum, het oudste museum van Nederland. In mijn hand de uitnodiging voor de persvoorstelling van De mannen van Michelangelo, een tentoonstelling met een ziel, en een Italiaans tafelverhaal dat al zachtjes in mijn hoofd begint te rijpen. Na de introductie van Marc de Beyer, museumdirecteur en Terry van Druten, hoofdconservator, is het eindelijk tijd om het met eigen ogen te aanschouwen. En dan begint het echt.
Er hangt iets van adem in de zalen van het Teylers Museum. Een ruis van huid en marmer, van lijnen die bewegen, van zweet dat ooit verbeeld werd in krijt. De mannen van Michelangelo is geen gewone tentoonstelling, maar een zeldzame ontmoeting met het lichaam zelf en met de gedachte erachter.
Van 15 oktober 2025 tot en met 25 januari 2026 toont het museum voor het eerst in Nederland een overzicht van Michelangelo’s fascinatie voor het mannelijk lichaam. Meer dan 60 werken, waaronder tekeningen, brieven en een marmeren beeld, brengen de fysieke en geestelijke wereld van de kunstenaar tot leven. Met als pièce de résistance, de Apollo-David, een marmeren sculptuur die zelden Italië verlaat. Hij is onvoltooid, krachtig, ademend, alsof de hand van Michelangelo er nog maar net vanaf is gehaald. “Dit is het eerste werk van Michelangelo waar anatomie, marmer en mannelijkheid samensmelten”, aldus Terry.
Het mannelijk lichaam als spiegel van het goddelijke
Waarom juist mannen? Die vraag vormt de kern van deze tentoonstelling en het antwoord ligt in filosofie. Een zoektocht die je in drie delen kan volgen in de boeiende podcast De Mannen van Michelangelo.
In de 15de en 16de eeuw, floreerde het neoplatonisme in Florence: een herleving van Plato’s ideeën, waarin het lichaam werd gezien als de weerspiegeling van een hogere, goddelijke schoonheid.
In dat denken stond het mannelijk lichaam symbool voor geestelijke perfectie: harmonie, kracht, innerlijke orde. De vrouwelijke vorm werd in deze visie geassocieerd met emotie en materie, terwijl de man het domein van de rede vertegenwoordigde.
Michelangelo, die in de kringen rond de beroemde familie Medici en de Accademia Neoplatonica verkeerde, nam dat wereldbeeld over en vertaalde het in lijnen, spieren en houdingen. En dat zie je goed in de werken in de tentoonstelling.
Zijn tekeningen tonen mannen die niet enkel gespierd zijn, maar bezield: lichamen in spanning tussen hemel en aarde. Het is bizar om te zien hoe gedetailleerd en accuraat een schouder, een heup en een buiging werd getekend. Ettelijke uren onderzocht Michelangelo hiervoor het menselijke lichaam. Hij sneed door huid, spieren en organen van kadavers om het te begrijpen.
De tentoonstelling in Haarlem
Teylers Museum bezit al sinds 1790 een unieke collectie Michelangelo-tekeningen. In de eerste zaal hangen fragiele vellen, normaal zelden getoond, en vormen het hart van de tentoonstelling. Ze worden aangevuld met internationale bruiklenen uit Florence, Parijs en Londen, waaronder studies voor de Sixtijnse Kapel met ook de schets van de meest beroemde wijzende vinger uit de kunstgeschiedenis. Een unicum om dit nu in hartje Haarlem te kunnen aanschouwen.
De werken laat zien hoe Michelangelo dacht in lagen: eerst de snelle lijn, dan de vorm, dan het idee. Het is niet alleen technisch briljant, maar ook existentieel. In elke tekening schuilt de strijd tussen vlees en geest, tussen scheppen en begrijpen.
En dan wandel ik naar de andere zaal. Daar verschijnt langzaam de Apollo-David, het enige marmeren beeld van Michelangelo ooit in Nederland getoond. Onvoltooid, met zichtbare sporen van beitel en hamer, belichaamt het de kern van zijn visie: schoonheid als iets dat ontstaat in de spanning tussen wat is en wat nog moet worden.
Kunst voedt de ziel
Ik loop terug huiswaarts en de werken zinderen nog even door in mijn hoofd. De mannen van Michelangelo laat zien hoe het lichaam een instrument is van inzicht. De tentoonstelling herinnert ons eraan dat de mens niet alleen denkt met zijn hoofd, maar met zijn handen, zijn huid, zijn adem.
En misschien haal je ook uit deze tentoonstelling dat schoonheid niet in perfectie schuilt, maar in toewijding. In het werk zelf. In de arbeid van de hand. In de eenvoud van een maaltijd na een dag van kijken. Kunst voedt de ziel. Brood voedt het lichaam. En ergens daartussen leeft de mens.
Bestel hier je tickets voor "De Mannen van Michelangelo"
Tafelverhaal en Smaaktheater
Na het zien van De mannen van Michelangelo kun je het museumbezoek laten nazinderen aan tafel, waar kunst en eten samenkomen in een klein ritueel. Michelangelo at sober, vaak vergat hij te eten tijdens lange dagen in zijn atelier, en hield zich aan eenvoudige ingrediënten die typerend waren voor het Toscaanse leven van zijn tijd. Uit een bewaard boodschappenlijstje uit 1518, dat hij zelf illustreerde voor zijn dienaar, weten we dat hij brood, wijn, kaas en olijven at. Zoals hij schreef: “Brood en wijn zijn voldoende om te leven, en de rest dient enkel om het lichaam te bederven.” Voor een eigen tafelmoment kun je dat letterlijk volgen: een stevig, zoutloos stukje Toscaanse brood (of gewoon robuust brood), een plak pecorinokaas (schapenkaas) of gerijpte ricotta, enkele olijven uit de heuvels van Toscane, en een glas robuuste Chianti of frisse Vernaccia di San Gimignano.
Terwijl je dit proeft, denk dan aan Michelangelo die met grote precisie zijn tekeningen en marmeren beelden creëerde. Hoe zie jij schoonheid, lichaam en geest? Een Italiaans tafelverhaal, geïnspireerd door Michelangelo zelf.
Wil je graag Michelangelo beleven tijdens een van onze Italiaanse Smaaktheaters? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief waar we de data in communiceren.
https://sarahpuozzo.com
